BİRİNCİ BASAMAK TEMEL SAĞLIK VE YATAKLI TEDAVİ KURUMLARINDA ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN TÜKENMİŞLİK SENDROMU VE İŞ DOYUMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Abstract

THE COMPARISON OF JOB BURN-OUT AND JOB SATISFACTION AMONG NURSES OF PRIMARY HEALTH CARE AND INPATIENT TREATMENT INSTUTITIONS

The purpose of the study was to compare job burn-out and job satisfaction among nurses of  primary health care and inpatient treatment instutitions according to some socio-demographical variables. Sample of the study was formed from volunteer nurses who was working in primary health care and inpatient treatment institutions of TRNC Health Ministery. Sociodemographic data form prepared by the researcher, Maslach Burn Out Inventory and Minessota Job Satisfaction Scale were administered to the sample.  55.7% of the participanst was working in Inpatient Treatment Institutions and 44.3% of the participants was working in Primary Health Care Facilities. Although there was no statistical significance female participants had less emotional exhaustion, more personal accomplisment and more job satisfaction than male participants. In emotional exhaustion subscale male participants have more exhaustion than female participants ( F: 4.616, t: 0.034, p: 0.025, p<0.05). Emotional exhaustion is negatively correlated (r2: -0,324, p<0,01)  and internal satisfaction is positively correlated (r2: 0,227, p<0,05) with age. Single participants( 31,58±6,89)  are more emotionally exhausted ( F: 3,288, t: 0,025, p: 0,045)   than married couples (25,64±7,18). Also single participants(27,83±6,50) have more external satisfaction (F: 4,144, t:0,009, p:0,030, p<0,05)  than married (24,13± 3,76) and divorced  (20,60±3,57)  participants. Head Nurses (35,50±0,70),  are the most emotionally exhausted (F: 3,687, t:0,029, p: 0,038. p<0,05)  group among responsible nurses (21,44±5,89)  and nurses (26,44±7,35). Cumulative working years in occupation is negatively correlated (r: -0,292. P: 0,006, p<0,01) with emotional exhaustion. Although there are some contradictions about the relationships between sociodemographical variables that are most effective in literature in this study socio demographical variables are effective factors on job burn out and job satisfaction. Burnout syndrome awareness should be raised and also individual and organization precautions must be taken.

Keywords: Burn-out, job satisfaction, head nurse, TRNC, primary health

ÖZET

Birinci Basamak Temel Sağlık Hizmetlerinde ve Yataklı Tedavi Kurumlarında çalışan hemşirelerin tükenmişlik sendromlarınının ve işten aldıkları doyumlarının bazı sosyodemografik değişkenlere göre incelenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Çalışmanın örneklemini KKTC Sağlık Bakanlığına bağlı olarak çalışan Yataklı Tedavi Kurumları ve Birinci Basamak Temel Sağlık Hizmetleri hemşirelerinden gönüllü olanlar oluşturmaktadır. Araştırmada araştırmacı tarafından hazırlanan sosyodemografik bilgi formu, Maslach Tükenmişlik Envanteri ve Minessota İş Doyum Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmaya katılan deneklerin % 55.7’si Yataklı Tedavi Kurumlarında, %44.3’ü ise birinci basamak temel sağlık hizmetlerinde çalışmaktadır. Kadınların erkeklere oranla daha az duygusal tükenme yaşadıkları, kişisel başarı eksikliğini daha az hissettiğini, iş doyumlarının daha yüksek olduğu görülürken bu yükselmeler istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar ortaya çıkarmamıştır. Duyarsızlaşma alt boyutunda (F: 4.616, t: 0.034, p: 0.025, p<0.05) erkeklerin duyarsızlaşma puanları (14,35±14,44) kadınların duyarsızlaşma puanlarına (9,80± 4,39) göre daha yüksektir. Yaş arttıkça duygusal tükenme ( r2: -0,324, p<0,01) azalmaktadır. Yaş arttıkça içsel doyum ( r2: 0,227, p<0,05) da artmaktadır. Duygusal tükenme alt ölçeğinde bekar ( 31,58±6,89) deneklerin evlilere (25,64±7,18) göre  daha fazla duygusal tükenme ( F: 3,288, t: 0,025, p: 0,045)  yaşadıkları Tukey ile yapılan ileri istatistiksel inceleme sonucu tesbit edilmiştir. Bekar (27,83±6,50)  deneklerin evli ( 24,13± 3,76) ve boşanmış (20,60±3,57)  deneklere göre daha fazla dışsal doyum ( F: 4,144, t:0,009, p:0,030, p<0,05)  elde ettikleri tesbit edilmiştir. Başhemşirelerin  ( 35,50±0,70), sorumlu hemşire [1](21,44±5,89) ve hemşireler (26,44±7,35) göre daha fazla duygusal tükenme ( F: 3,687, t:0,029, p: 0,038. p<0,05) yaşadıkları tesbit edilmiştir. Deneklerin meslekteki toplam çalışma yılları arttıkça duygusal tükenme puanları ( r: -0,292. P: 0,006, p<0,01) azalmaktadır. Tükenmişlik literatüründe sosyodemografik değişkenlerin hangilerinin en etkili olduğuyla ilgili çelişkiler olmasına rağmen bu çalışmada sosyodemografik değişkenler tükenmişlik sendromu ve iş doyumu üzerinde etkili faktörlerdir.Tükenmişlik sendromu ile ilgili bilinçlendirme  yapılmalı, kurumsal ve bireysel önlemler alınması gerekmektedir.

Anahtar Sözcükler: Tükenmişlik, iş doyumu, başhemşire, KKTC, Temel Sağlık

KAYNAKLAR

Abatay Bilgi G., Özkum A., Kocabıyık Okray Z.,(2007) KKTC Yataklı Tedavi Kurumlarında Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyinin Araştırılması, Uluslararası Sağlık ve Hastahane Yönetimi Kongresi, Yakın Doğu Üniversitesi

Arslan H, Ünal M, Aslan O, Gürkan S, Alpaslan N.,(1996). Pratisyen Hekimlerde Tükenme Düzeyleri, Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi,9:48-52 22. Aslan H, Alpaslan NZ, Aslan O, Ünal M.(1996). Hemşirelerde Tükenme,İş Doyumu ve Ruhsal Belirtiler. Nöro Psikiyatri Arşivi 33,192-199

Aslan H, Bengi Gürkan S, Alparslan ZN, Ünal. M.,(1996). Tıpta Uzmanlık öğrencisi Hekimlerde Tükenme Düzeyleri, Türk Psikiyatri Dergisi, 7(1),39-45

Barutçu, E., Serinkan, C., (2008) Günümüz Önemli Sorunlarından Biri Olarak, Tükenmişlik Sendromu, ve Denizli’de Yapılan Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 8, 541-561

Baycan, A. (1985). An analysis of the several aspects of job satisfaction between different occupational groups. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Bilici M, Mete F, Soylu C, Bekaroğlu M, Kavakçı Ö.,(1998). Bir Grup Akademisyende Depresyon Ve Tükenme Düzeyleri, Türk Psikiyatri Dergisi, 9(3),181-189

Çam, O.,(1992). Tükenmişlik Envanterinin Geçerlik ve Güvenirliğinin Araştırılması, Editörler: Rüveyda Bayraktar, İhsan Dağ, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara, 155- 160.

Ergin C. (1996). Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin Türkiye sağlık personeli normları. 3P Dergisi ,4:28-33

Ergin C.(1992). Doktor ve hemşirelerde tukenmişlik ve Maslach Tukenmişlik Olceği’nin uyarlanması. İcinde: Bayraktar R, Dağ İ, editorler. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Calışmaları. Ankara: Turk Psikologlar Derneği Yayınları;  s. 143-54.

Freudenberger, N.J.( 1974).  Staff burnout. Journal of Social Issues 30(1),159-65.

Gündüz, B., Çapri, B., Gökçakan, Z,(2013). Mesleki Tükenmişlik, İşle Bütünleşme ve İş Doyumu Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi, Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi,  3 (1), 29- 49

Havle, N., İlnem, M.C.,  Yener, F.,Gümüş H.,(2008). İstanbul’da Çalışan Psikiyatristlerde Tükenmişlik, İş Doyumun ve Bunların Çeşitli Değişkenlerle İlişkisi, Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi,21:4-13

Izgar, H.,( 2001). Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik, Nobel Yayın Dağıtım,Ankara.

Kaya, Ş.D., Arıöz, A.,(2014). Ebe ve Hemşire Öğrencilerinde Tükenmişlik Düzeyi ve Etkileyen Faktörler, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31,  88-99

Kocabıyık, O.Z., Çakıcı, E.,(2008). Sağlık Çalışanlarında Tükenmişlik ve İşdoyum, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9:132-138.

Koçak, R.,(2009).  Okul Yöneticilerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1) , 65-83

Maslach C., (2001) .Job Burnout, Annual Review of Psychology , 52,  397-422.

Maslach C., Pınes A. (1997). The burn-out syndrome in the day care settings, Child Care Quarterly, 6(2),  100-113.

Selçuk, M.M, (2010). Sosyal Hizmetler ve Çocuk esirgeme Kurumuna Bağlı Kuruluşlarda Görev Yapan meslek Elemanlarının Hizmet Verdikleri Gruba ve Kişisel Özelliklerine Göre Yükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştımalı Analizi- Diyarbakır Bölge Müdürlüğü Sınırlarında Bir Uygulama, Yayımlanmamış  TÜİK Uzmanlık Tezi, Diyarbakır.

Süloğlu, A.(2009). Diyaliz Merkezlerinde çalışan Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik Sendromu, T.C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastahanesi, Aile Hekimliği A.B.D., Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, İstanbul.

Tözün, M., Çulhacı, A., Ünsal, A,(2008). Aile Hekimliği Sisteminde Birinci Basamak Sağlık Kurumlarında Çalışan Hekimlerin İş Doyumu ( Eskişehir), TAF Prev Med Bull, 7(5): 377-384

Üngören, E., Doğan, H., Özmen, M., Tekin, Ö.A.,(2010). Otel Çalışanlarının Tükenmişlik ve İş Tatmi Düzeyleri İlişkisi, Journal of Yaşar University, 17(5), 2922-2937

Yakut, H.İ., Kapısız, S.G., Durutuna, S., Evran, A.,(2013). Sağlık Alanında Çalışma Yaşamında Tükenmişlik, The Journal of Gynecology- Obstetrics and Neonatology, 10(38), 1564-1572

Yelboğa, A.,(2007). Bireysel Demografik Değişkenlerin İş Doyumu ile İlişkisinin Finans Sektöründe İncelenmesi, Sosyal Bilimler Dergisi 4(2),1-18